Endülüs'ten Anadolu'ya Felsefenin Yolculuğu

Hacı Bektaş-ı Veli
Temelini attığı felsefi düşüncenin ana temasında; sevgi, eşitlik, tanrı, din, paylaşım, hoşgörü, bilim ve eğitim gibi kavramlar yer alıyordu. Hacı Bektaş Veli, her şeyi insanda arayan, Hakk’ı kendi özünde, kendi özünü ise Hakk’ta bulan bir anlayış ile “Bilimden gidilmeyen yolun karanlıktır.”, “Kadınlarınızı okutun.” ve “Okunacak en büyük kitap insandır.” diyerek ilim ve inancı hurafelerden arındıran akla, mantığa ve sevgi temeline dayanan kadın ve erkek eşitliğini savunan ve Kadıncık Ana önderliğinde kurulan Anadolu Bacıyan teşkilatına büyük destek veren bir düşünce adamıdır.
Alevi/Bektaşi felsefesinin temelinde Hümanist yaşam felsefesi ve öğretisi bulunur. İslam dinini, tasavvufi bir yorumla algılar, yaratan ile yaratılan ilişkisinden hareket ederek insanın özünde hem ilahiliği (Tanrısal öz), hem de irfaniliği (İlahi feyz) görmeye çalışırlar. Alevi/Bektaşi felsefesinde İslam dininin kaynağı tanrı korkusu değil, tanrı sevgisine dayanır. Alevi Felsefesinde Allah’a korkarak değil aşk, sevgi ve muhabbet ile yaklaşılır. Bu sevgi ve muhabbet tıpkı bir çocuğun annesine ve babasına duyduğu sevgi ve muhabbete benzer.